مدیر سئو کیست؟ جادوگری که به الگوریتم‎ ها نمی‌بازد!

مدیر سئو سایت کیست؟

مدیر سئو (Seo Manager)، متخصصی است که وظیفه‌ بهینه‌سازی وب‌سایت برای موتورهای جستجو را بر عهده دارد. هدف نهایی او، افزایش رتبه وب‌سایت در نتایج جستجو و جذب ترافیک ارگانیک بیشتر است.

یک مدیر سئو، می‌تواند مسئولیت‌های دیگری هم داشته باشد؛ مانند برخی از مدیران که در شرکت‌های بزرگ کار می‌کنند و بخش سئو و بازاریابی محتوای آنها بزرگ‎تر است، بنابراین تیم سازی و مدیریت تیم نیز به عهده این مدیر سئو خواهد بود.

ایران فاندر در این مقاله به شما خواهد گفت که اگر می‌خواهید به یک مدیر حرفه‌ای سئو تبدیل شوید، به چه مهارت‌هایی نیاز دارید! همچنین به شما خواهیم گفت که امروز در ایران حقوق مدیر سئو چقدر است؟ چه مهارت‌هایی دارند و چگونه باید جا پای آنها گذاشت؟

سلسله مراتب تبدیل شدن به مدیر سئو

اینکه بدانیم مدیر سئو سایت کیست؟ و چه مسیر شغلی در شغل در انتظار اوست اهمیت زیادی دارد، چون سئوکارن هم مانند دیگر مشاغل، دارای سطوح متفاوتی هستند که شما را در هر مرحله با عناوین و مسئولیت‌های خاصی روبرو می‌کند.

شناخت این سلسله مراتب، در وهله نخست به شما یک چشم انداز، از آینده این شغل می‌دهد تا اهداف شغلی خود را در حوزه سئو، راحت‎تر مشخص کنید. همچنین به شما کمک می‌کند تا مهارت‌ها و تجربیات مورد نیاز خود را برای ارتقای شغلی کسب کنید.

سلسله مراتب مسیر شغلی سئو به شرح زیر است:

۱- کارآموز سئو (SEO Intern)

گذراندن یک دوره آموزش کامل یا شرکت در یک دوره کارآموزی، اولین قدم برای ورود حرفه‌ای به دنیای سئو است. در این جایگاه، شما به عنوان عضوی از تیم سئو فعالیت می‌کنید و با مفاهیم اصلی در این فرایند به طور کلی آشنا می‌شوید.

می‌توانید در کنار آموزش تئوری، وظایف بیسیک را از مدیر خود دریافت کرده و فعالیت‌هایی مانند تحقیق کلمات کلیدی، جمع‌آوری داده و کار با ابزارهای SEO را بر عهده بگیرید و انجام دهید. همچنین ممکن است در این دوره، به عنوان دستیار کارشناس سئو کار کنید، بنابراین با توجه به حجم کاری و میزان مهارت او، از این دوره دستاورد خواهید داشت.

• نکته طلایی: کنار متخصصی باشید که برف بامش بیشتر باشد!

جالب است بدانید که ما در مجموعه ایران فاندر، هنگامی که کارآموز SEO جذب می‌کنیم، به دو چیز اهمیت می‌دهیم: ۱- میزان جدیت و اخلاق کاری ۲- نظم و انگیزه یادگیری

لازم به ذکر است که میزان دستمزد در این دوره همیشه مورد بحث بوده است، برخی از دوره‌های کارآموزی در ایران، بدون حقوق است، اما برخی از کارفرمایان، به صورت ماهانه مبلغی بین ۱٫۵میلیون، تا ۴ میلیون تومان برای کارآموز در نظر می‌گیرند.

مهارت‌ها و تجربیات به دست آمده در دوره کارآموزی سئو:

• آشنایی با مفاهیم اولیه سئو (Seo-On page و Seo-Off page)
• آموزش کار با ابزارهای تحقیق و آنالیز اولیه وب‎سایت
• کسب مهارت توانایی تحقیق و جمع‌آوری و آنالیز اطلاعات

۲- متخصص سئو (SEO Specialist)

پس از گذراندن دوره کارآموزی سئو، زمان تبدیل شدن به متخصص فرامی‌رسد؛ البته که شما با کارآموزی، نصف این مسیر را پیش رفته‌اید!

متخصص سئو با هدف کسب تجربه بیشتر، به زمین بازی وارد می‌شود. در نهایت او با دانش و تجربه، وظایف پیچیده‌تر سئو را بر عهده می‌گیرد. این فرد در زمینه‌هایی مانند سئو داخلی (on-page)، سئو خارجی (off-page) و تحلیل داده‌های سئو تخصص دارد. شاید هم کمی درباره سئو فنی (Technical SEO) بداند.

تبدیل شدن به متخصص SEO، کلید ورود به دنیای کارشناسی و مدیریتی در این زمینه است؛ پس سعی کنید که تا می‌توانید یاد بگیرید و تسک‌های مختلف را بر روی پروژه‌ها و سایت شخصی‌تان اجرایی کنید تا علم بیشتری کسب نمایید.

مهارت‌ها و تجربیات متخصص سئو:

• تسلط بر اصول و مبانی سئو
• تجربه عملی در انجام وظایف سئو وبسایت
• مهارت‌های تحلیلی قوی‎تر
• توانایی کار مستقل یا به عنوان بخشی از یک تیم بزرگ‎تر
• آشنایی با ابزارها و تکنیک‌های مختلف سئو

۳- کارشناس سئو (SEO Expert)

برای تبدیل شدن به کارشناس سئو، ابتدا باید به عنوان متخصص سئو، در یک شرکت مشغول کار شوید، یا چندین پروژه را به رزومه خود اضافه کنید. این مسیر، شما را به سئو اِکسپرت، تبدیل می‌کند.

وقتی که تبدیل به یک متخصص کار کُشده شدید، می‌توانید نام‎تان را کارشناس سئو (SEO Expert) بگذارید. قبل از آن، اگر خواستید عنوان شغلی در لینکدین برای خود بنویسید، امیدواریم که حداقل از کلمه “محقق سئو” یا مشابه آن، استفاده کنید، چون به طور کامل پخته نشده‌اید! سئو همچون اقیانوسی پهناور، مملو از دانش و تجربه است که ما علاقمندان به SEO در برابر آن، تنها قطره‌ای ناچیز به حساب می‌آییم.

یاسر آقامحمدی، مدیر سئو سایت همیار آکادمی، در یکی از جلسات خود بیان می‌کرد: “با وجود تجربه کار روی ده‌ها پروژه بزرگ و کوچک، هنوز نمی‌توانم خودم را متخصص سئو بدانم. چرا که سئو، حوزه‌ای بی‌انتهاست و من تا ابد در نقش یک محقق سئو باقی خواهم ماند.”

معمولاً کارشناسان سئو، در بطن یک تیم کار می کنند و به نوعی کمک‌یار مدیر سئو هستند. آنها تسک های پروژه (قطعات کوچک‌تر) را که سئو منیجر مشخص کرده، بر عهده می‌گیرند. این افراد به طور کامل بر جنبه‌های مختلف سئو مسلط بوده و حتی می‌توانند به صورت مستقل، در بهبود فرآیندهای SEO و همچنین بهینه سازی استراتژی‌های سئو کمک‌یارِ یک تیم باشند.

گاهی اوقات در برخی شرکت ها، بر روی عنوان شغلی مدیر سئو، نام کارشناس سئو هم می‌گذارند. زیاد درگیر این عناوین نباشید، چون کسی که کارشناس یک حوزه باشد، بطبع اگر یک یا چند نفر را مدیریت کند، به عنوان مدیر سئو شناخته خواهد شد. (سخت نگیرید!)

میزان درآمد کارشناس سئو با توجه به میزان تخصص، سابقه کاری، تعداد پروژه‌ها و حوزه فعالیت پروژه، می‌تواند بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان در ماه باشد. البته اگر فقط در یک شرکت مشغول به کار شود و به صورت ریموت (دورکاری)، پروژه دیگری بر عهده نداشته باشد.

مهارت‌ها و تجربیات کارشناس سئو:

• دانش تخصصی و عمیق در تمام جنبه‌های سئو
• سابقه اثبات شده در اجرای استراتژی‌های سئو موفق
• مهارت‌های رهبری و مدیریت
• توانایی ارائه گزارش و تحلیل داده‌های سئو به ذینفعان
• آشنایی با جدیدترین الگوریتم‌ها و روندهای سئو

۴- مدیر سئو (SEO Manager)

مدیر سئو بالاترین مقام در سلسله مراتب شغلی سئو محسوب می‌شود. این فرد مسئولیت نظارت بر تیم سئو، تدوین و اجرای استراتژی‌های کلی سئو و هدایت تیم به سمت دستیابی به اهداف را بر عهده دارد. یک مدیر سئو می‌تواند چندین کارشناس سئو زیر دست خود داشته باشد و وظایف هر یک را بسته به میزان تخصص، در اختیارشان قرار دهد.

مهارت‌ها و تجربیات مدیر سئو:

• سابقه اثبات شده در رهبری و مدیریت تیم‌های سئو و تفویض وظایف
• توانایی ایجاد چشم‌انداز و استراتژی بلندمدت برای سئو
• مهارت‌های ارتباطی، ارائه قوی و تیم ورک
• توانایی تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و حل مسئله
• مهارت مدیریت مالی جهت بودجه بندی

مهارت‌ های لازم برای مدیران سئو

حالا می‌دانید مدیر سئو کیست، زمان آن رسیده که انتخاب کنید! شما برای کار در حوزه‌ سئو، باید مهارت‌های لازم در این شغل را در خود پرورش دهید. این شغل به صورت مداوم در حال تغییرات بنیادین بوده و به واسطه نیاز شدید بازار ایران، رقابت بین متخصصان آن بسیار جدی است.

به همین علت به بررسی مهارت‌های ضروری یک مدیر سئو، از چندین زاویه، به صورت تخصصی پرداخته‌ایم. هدف تیم ایران فاندر این است که به علاقمندان کمک کند تا اگر قصد ورود به این بازار کار را دارند، با چشمانی باز قدم در این مسیر بگذارند.

شما در مسیر حرفه‌ای سئو با سختی‌های بی‎شماری روبرو هستید که تنها با داشتن مهارت‌های نرم و سخت، می‌توانید موفق‌تر عمل کنید!

مهارت نرم مدیر سئو (Soft Skills)

• توانایی برقراری ارتباط موثر با مشتریان، تیم، همکاران و مخاطبان
• توانایی شناسایی و حل مشکلات مربوط به سئو
• توانایی تجزیه و تحلیل داده‌ها و ارائه راه‌حل‌های خلاقانه
• توانایی مدیریت وظایف و برنامه‌ریزی پروژه‌ها
• توانایی یادگیری مداوم و به‌روزرسانی دانش در زمینه‌ی سئو

مهارت سخت مدیر سئو (Hard Skills)

• بر اصول و الگوریتم‌های سئو، تحقیقات کلمات کلیدی، بهینه‌سازی محتوای وب‌سایت، لینک‌سازی و تجزیه و تحلیل داده‌ها، مسلط باشد.
• تسلط بر زبان‌های برنامه‌نویسی وب مانند HTML و CSS، کار با ابزارهای سئو و تجزیه، تحلیل وب و توانایی حل مشکلات فنی از دیگر مهارت‌های سخت این حوزه محسوب می‌شوند.
• چند مورد دیگر از مهارت‌‌های مدیر سئو می‌توان به آشنایی با اصول بازاریابی اینترنتی، بازاریابی محتوا و شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد.

تنوع شغلی مدیران سئو: از استقلال تا عضویت در تیم‌های بزرگ!

طبق تحقیقات تیم ایران فاندر و آمارهای به دست آماده و گزارش سالانه سئو سایت تریبون، مدیران سئو در ایران می‌توانند به دو صورت مستقل یا سازمانی فعالیت کنند.

• مدیر سئو سازمانی چه کسی است؟ در این گروه، مدیر سئو در یک شرکت یا سازمان مشغول به کار می‌شود و با تیمی از متخصصان سئو آن شرکت همکاری می‌کند. این افراد باید از مهارت‌های کار تیمی قوی و تجربه کاری بیشتری برخوردار باشند و بتوانند به طور موثر با سایر اعضای تیم همکاری کنند.
• مدیر سئو مستقل چه کسی است؟ افرادی که به عنوان یک فریلنسر، به صورت ریموت (دورکار) با صاحبان کسب و کارها و برندها، قرارداد همکاری می‌بندند، معمولا تیمی در کنار خود برای مدیریت پروژه‌هایشان دارند. این افراد دارای سایت شخصی هستند و به طور میانگین حدود ۲ تا ۱۰ پروژه را مدیریت می‌کنند.

در گروه مدیران سئو مستقل، گروه دیگری وجود دارند که نسبت به گروه اول باتجربه‌تر هستند و آژانس دیجیتال مارکتینگ خود را راه‌اندازی کرده‌اند. تیم آنها بسیار بزرگ‎تر است و اغلب آنها در ایران، فضای آموزشی نیز برای افراد تیم خود یا دیگران مهیا کرده‌اند.

وظایف مهم مدیران سئو

با درک اینکه مدیر سئو کیست، درک می‌کنید که نقش یک سئو منیجر، بسیار فراتر از بهینه سازی موتور جستجو (سئو) است! آنها به عنوان استراتژیست‌های بازاریابی دیجیتال عمل می کنند و وظایف متعددی را برای افزایش ترافیک آنلاین از گوگل انجام می‌دهند. بررسی دقیق‎تر وظایف مهم یک مدیر سئو، به ترتیب شامل موارد زیر می‌شود:

۱- تعیین اهداف و استراتژی:

• درک اهداف کلان یک کسب‌ و کار و تبدیل آنها به اهداف قابل‌ اندازه‌گیری در حوزه‌ سئو
• انجام تحقیقات بازار، برای شناخت مخاطبان هدف، رقبا و صنعت
• تدوین یک استراتژی جامع سئو شامل سئو داخلی، خارجی و فنی
• تعیین شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) برای سنجش موفقیت

۲- تحقیق و آنالیز:

• تحقیق کلمات کلیدی مرتبط با عباراتی که کاربران در موتورهای جستجو به دنبال آن هستند.
• تجزیه و تحلیل ترافیک وب‌سایت برای درک نحوه‌ ورود و تعامل کاربران با سایت
• بررسی رقبا جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها
• رصد الگوریتم‌های موتورهای جستجو و تغییرات صنعت سئو

۳- بهینه‌سازی فنی:

• قابلیت خزش و ایندکسینگ وب‌سایت در موتورهای جستجو
• افزایش سرعت بارگذاری صفحات
• ایجاد ساختار URL کاربرپسند
• بهینه‌سازی تصاویر و محتوای ویدئویی
• رفع هرگونه خطای فنی که بر رتبه‌بندی وب‌سایت تاثیر منفی می‌گذارد.

۴- سئو داخلی:

• تولید محتوای باکیفیت و مرتبط با نیاز کاربران
• بهینه‌سازی عناوین صفحات، توضیحات متا و تگ‌های هدر
• ایجاد لینک‌های داخلی قوی بین صفحات وب‌سایت
• استفاده از داده‌های ساختارمند برای ارائه اطلاعات بیشتر به موتورهای جستجو در مورد محتوای وب‌سایت

۵- سئو خارجی:

• ایجاد بک‌لینک‌های باکیفیت از وب‌سایت‌های معتبر
• فعالیت در شبکه‌های اجتماعی برای افزایش آگاهی از برند و هدایت ترافیک به وب‌سایت
• تهیه و انتشار رپورتاژ آگهی
• مشارکت در انجمن‌های آنلاین و گفتگوهای مرتبط با صنعت

۶- گزارش‌دهی و تجزیه و تحلیل:

• ارائه گزارش‌های دوره‌ای به مدیران در خصوص عملکرد سئو
• بررسی داده‌ها برای شناسایی فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط قوت و ضعف
• ایجاد یا اصلاح استراتژی سئو در صورت نیاز

۷- مدیریت تیم:

• در صورت کار در یک تیم بزرگ سئو، وظایف را به طور موثر به اعضا واگذار و بر آنها نظارت کند
• ارتباط قوی با ذینفعان داخلی و خارجی برقرار کند.
• با به‌روزترین روندها و بهترین شیوه‌های سئو آشنا باشد.

با تسلط بر وظایفی که ذکر شد، مدیران سئو می‌توانند به وب‌سایت‌ها در دستیابی به رتبه‌های برتر در موتورهای جستجو، افزایش ترافیک هدفمند و در نهایت ارتقای کسب و کارشان کمک کنند.

چرا می‌‎گویند که در هر کسب و کاری به یک مدیر سئو نیاز داریم؟ (اختصاصی برای کارفرمایان)

به طور خلاصه مزایای داشتن یک مدیر ارشد سئو برای کسب و کار شما به مدیریت وبسایت و بهینه سازی آن خلاصه نمی‌شود!

تصور کنید قصد سفر دارید و بعد از مدت‌ها می‌خواهید دل به دریا بزنید و قید سفر با هواپیما و قطار را بزنید و با ماشین خود به سفر بروید! مطمئن هستیم سفری بی‎نظیر در انتظار شما است! اما آیا مسیر را می‌شناسید؟ آیا تجربه سفر موفق جاده‌ای را دارید؟ می‌دانید اگر ماشین‌تان خراب شد، چطور عمل کنید که شب در جاده نمانید؟ و اگر مجبور شدید بمانید، کجا و چطور می‌گذرانید؟

داشتن برنامه منسجم برای یک سفر جاده‌ای عالی و لذتبخش، مانند کسب و کار آنلاینی است که شاید تجربه زیادی از سفر (کسب و کار خودتان) داشته باشید، اما سفر جاده‌ای، جریان دیگری دارد!

استخدام یک مدیر سئو، شبیه در اختیار داشتن یک لیدر باتجربه در دنیای آنلاین (سفرجاده‌ای) است، که شاید بهینه سازی وبسایت شما هدف اصلی او باشد، اما حضور او باعث می‌شود نگران راه و خرابی ماشین و توی جاده ماندن نباشید!

در همین ۱۸ ژانویه ۲۰۲۴، گوگل به‌روزرسانی هسته را با نام Helpful Content Update منتشر کرد که بر محتوای مفید و آموزنده تمرکز دارد؛ این بروزرسانی‌های گوگل، چالش‌های دنیای وب و سئوکاران است، اما برای شما درست مثل زمانی است که ماشین‌تان در جاده‌‎ای خراب می‌شود که فقط کمی از آن را بلد هستید!

اگر به دنبال رشد کسب و کار خود در دنیای دیجیتال هستید، با استخدام یک مدیر سئو، بر روی کسب و کار خود سرمایه‌گذاری عاقلانه‌ای انجام دهید. یک مدیر سئو باتجربه می‌تواند به شما کمک کند تا به اهدافتان طوری برسید که هم از مسیر لذت ببرید، هم سالم به مقصد برسید و در انتها متوجه نشوید که چندین برابر بودجه خود، خرج کرده‌اید!

 بررسی فرصت های شغلی یک مدیر سئو در ایران و جهان

تقاضا برای مدیران سئو، هر روز در حال افزایش است، هم در ایران و هم در سراسر جهان، رشد متخصصان سئو رو به پیشرفت است. این به این دلیل است که کسب و کارها به طور فزاینده‌ای به اهمیت حضور قدرتمند خود در اینترنت پی برده‌اند و سئو راهی کلیدی برای دستیابی به این هدف است.

در ایران، تقاضا برای مدیران سئو به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان و مشهد بسیار زیاد است. علاوه بر این، تقاضا برای مدیران سئو، از سوی شرکت‌های ایرانی که در حال گسترش به بازارهای بین المللی هستند نیز در حال افزایش است. این شرکت‌ها به مدیرانی نیاز دارند که در سئو بین المللی و بهترین شیوه‌های محلی تخصص داشته باشند.

بر اساس گزارش سایت Indeed، مدیر سئو یکی از ۱۰ شغل برتر در سال ۲۰۲۳ بود. این تقاضا به دلیل رشد مداوم تجارت الکترونیک و اهمیت بازاریابی دیجیتال است.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی یک جایگاه شغلی بسیار پرطرفدار پرداختیم، اگر می‌خواهید بدانید که مدیر سئو سایت کیست و چه نقشی در افزایش مشتریان یا فروش آنلاین و ترافیک وب سایت یک کسب و کار ایفا می‌کند، باید این مقاله را مطالعه کنید.

همچنین اگر به دنبال راه‌هایی برای ارتقای حضور آنلاین خود و دستیابی به نتایج بهتر در موتورهای جستجو هستید، هرگز نپرسید که چرا برای کسب و کار خود به مدیر سئو نیاز داریم؟ استخدام یک مدیر سئو با تجربه می‌تواند یک سرمایه گذاری ارزشمند باشد و مشکلات زیادی را برای شما حل و فصل کند.

سوالات متداول

درآمد مدیر سئو چقدر است؟

میانگین حقوق مدیر سئو در ایران، در سال ۱۴۰۲، حدود ۱۶ تا ۴۰ میلیون تومان در ماه بوده است. با این حال، دستمزد این شغل می‎تواند بسته به عواملی مانند موقعیت مکانی، نوع صنعت، حجم شرکت، مهارت‎های تخصصی و… تغییر کند.

بر اساس آمار سایت Indeed، میانگین حقوق سالانه مدیر سئو در ایالات متحده ۱۱۳,۰۰۰ دلار است. با این حال، حقوق می تواند از ۶۲,۰۰۰ دلار در سال برای مدیران سئو تازه کار تا ۱۸۰,۰۰۰ دلار در سال یا بیشتر برای مدیران سئو با تجربه‌تر، متغیر باشد.

تفاوت مدیر سئو در شرکت‌های بزرگ و کوچک چیست؟

در شرکت‌های بزرگ، یک مدیر سئو مسئولیت هدایت یک تیم کامل از متخصصان سئو را بر عهده دارد. او استراتژی‌های سئوی بلندمدت را طراحی می‌کند، بر اجرای کمپین‌های بزرگ نظارت می‌کند و با بخش‌های مختلف سازمان از جمله بازاریابی، توسعه و محتوا همکاری می‌کند. در مقابل، در شرکت‌های کوچک، مدیر سئو ممکن است به تنهایی یا با یک تیم کوچک‌تر کار کند. او علاوه بر تدوین استراتژی، خود نیز در اجرای عملیاتی سئو در این حالت مشارکت فعال دارد.

چگونه می‌توان یک مدیر سئو حرفه‌ای شد؟

برای تبدیل شدن به یک مدیر سئو حرفه‌ای، نیاز به داشتن ترکیبی از دانش فنی، مهارت‌های مدیریتی و تجربه عملی است. تسلط بر اصول سئو، کسب تجربه عملی، تقویت مهارت‌های مدیریتی، و بروزرسانی مداوم می‌تواند برای شما یک مدیر سئو حرفه‌ای موثر باشد.

چه تفاوت‌هایی بین نقش یک مدیر سئو و یک کارشناس سئو وجود دارد؟

مدیر سئو مسئولیت کلی استراتژی و اجرای سئو را بر عهده دارد، در حالی که کارشناس سئو بر روی وظایف تخصصی‌تر مانند تحلیل کلمات کلیدی، بهینه‌سازی محتوا یا ساخت لینک تمرکز می‌کند. همچنین یک مدیر سئو نیاز به مهارت‌های مدیریتی قوی‌تری برای هدایت تیم و مدیریت پروژه‌ها دارد و باید دیدگاه وسیع‌تری نسبت به کسب‌وکار داشته باشد و بتواند سئو را با اهداف کلی سازمان همسو کند.

مهم‌ترین چالش‌هایی یک مدیر سئو چیست؟

تغییرات مداوم الگوریتم‌های موتورهای جستجو از مهم‌ترین چالش‌های او است. با این‌حال رقابت شدید در فضای آنلاین، اهمیت تجربه کاربری و محدودیت‌های بودجه و زمان کارفرمایان نیز می‌تواند از چالش‌های مدیر سئو باشد.

چگونه می‌توانیم عملکرد یک مدیر سئو را ارزیابی کنیم؟

برای ارزیابی عملکرد یک مدیر سئو، لازم است به تغییرات در رتبه‌بندی در موتورهای جستجو، افزایش تعداد بازدیدکنندگان، کاهش نرخ پرش، افزایش نرخ تبدیل، مقایسه هزینه‌های سئو با درآمد حاصل از آن و در نهایت بررسی رضایت مشتریان از نتایج حاصل از فعالیت‌های سئو توجه کنید.